روزی که «رگ‌سفید» گچساران شعله‌ور شد+ تصاویر

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی‌ «آفتاب گچساران» ، ظهر هفتم آبان‌ماه ۱۳۹۶، حادثه‌ای هولناک در دکل حفاری ۹۵ فتح، در چاه شماره ۱۴۷ میدان رگ‌سفید گچساران رخ داد. انفجار ناگهانی و فوران گاز، شعله‌هایی سهمگین را به آسمان فرستاد. دو نفر از کارکنان زحمتکش این شرکت، محمد سلیمی و فرزاد ارزانی، در همان لحظات نخست جان باختند. منطقه فوراً در محاصره دود و آتش قرار گرفت و تیم‌های عملیاتی شرکت ملی حفاری ایران و واحدهای پشتیبانی و آتش‌نشانی نفت و گاز گچساران به محل اعزام شدند.

حادثه در منطقه‌ای سخت‌گذر و کوهستانی رخ‌داده بود؛ جایی که هیچ جاده‌ای برای عبور تانکرهای آب و تجهیزات سنگین وجود نداشت. همان روز، محسن دلاویز به‌عنوان نماینده ویژه‌ی بیژن زنگنه، وزیر وقت نفت، از سوی وزارتخانه به منطقه اعزام شد تا از نزدیک شرایط را ارزیابی کند. او در نخستین گزارش خود گفت: «راه دشواری پیش روی مهارگران است. منطقه تپه‌ای و صعب‌العبور است و هنوز عمق حادثه مشخص نیست.»

در برآورد اولیه، دلاویز پیش‌بینی کرد که مهار آتش حدود ۵۰ تا ۶۰ روز به طول خواهد انجامید؛ برآوردی که با گذر زمان، به واقعیت نزدیک شد.

آغاز عملیات در دل آتش

از همان ساعات نخست، گروه‌های تخصصی در میدان حاضر شدند. هم‌زمان دو روش مهار آتش در دستور کار قرار گرفت: مهار از عمق (Bottom Kill) و مهار از سطح (Top Kill). درحالی‌که شعله‌ها همچنان زبانه می‌کشید، مهندسان و نیروهای عملیاتی شرکت ملی حفاری و نفت و گاز گچساران، کار خود را برای احداث جاده‌های دسترسی و ساخت استخر ذخیره آب به ابعاد ۸۰ در ۸۰ متر با عمق پنج‌متر آغاز کردند تا بتوانند آب کافی برای خنک‌سازی تجهیزات فراهم کنند.

دو روز پس از حادثه، یعنی نهم آبان‌ماه، رگ‌سفید به کارگاهی بزرگ از تلاش شبانه‌روزی بدل شده بود. آتش در مرکز میدان می‌سوخت و در اطراف آن، ده‌ها دستگاه ماشین‌آلات سنگین، تانکر، پمپ و آتش‌نشانان در تکاپو بودند. کار پاکسازی مخازن گازوئیل و خروج تجهیزات خطرناک از محدوده شعله‌ها با موفقیت انجام شد.

حضور وزیر نفت در رگ‌سفید

روز یازدهم آبان‌ماه، بیژن زنگنه وزیر وقت نفت، شخصاً به منطقه رفت تا از نزدیک روند عملیات را بررسی کند. وی پس از مشاهده تلاش شبانه‌روزی مهارگران، در جلسه‌ای با مسئولان گفت: «هرچند سرعت در مهار آتش مهم است، اما حفظ جان و سلامت کارکنان در اولویت است. مهار آتش، کار جمعی است؛ در آن قهرمانی فردی معنا ندارد. تنها همدلی و انجام درست وظیفه‌هاست که ما را به پیروزی می‌رساند.»

حضور زنگنه روحیه‌ای مضاعف در میان نیروها ایجاد کرد. وی تأکید داشت که باید هم‌زمان کار بر روی دو چاه امدادی آغاز شود تا در صورت عدم موفقیت در مهار سطحی، از عمق اقدام شود.

ساخت و تجهیز چاه‌های امدادی

در روزهای میانی آبان، عملیات احداث چاه‌های امدادی A و C آغاز شد. سپهر، مدیرعامل وقت شرکت ملی حفاری ایران، از اجرای پوشش «ژئوممبر» استخر ذخیره آب خبر داد و اعلام کرد که تجهیز پمپ‌های آب‌رسانی و ساخت محل استقرار دکل‌ها طبق برنامه در حال انجام است.

به‌موازات این اقدامات، کار پاکسازی محوطه چاه در چند مرحله ادامه یافت. در ۱۶ آبان‌ماه، پنجمین مرحله عملیات پاکسازی به مدت چهار ساعت انجام شد و مخازن گل حفاری و پمپ‌های مستقر در محدوده آتش از محل خارج شدند.

محسن پاک‌نژاد، معاون مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران (و وزیر فعلی نفت) که از نخستین روزها در محل حضور داشت، اعلام کرد: «ایجاد لوکیشن و کمپ‌های امدادی رو به پایان است. به‌زودی دکل‌های حفاری شرکت ملی حفاری در موقعیت مستقر خواهند شد.»

تا ۲۲ آبان‌ماه، سامانه‌ی انتقال و انباشت آب شامل دو ایستگاه پمپاژ، خطوط لوله ۴، ۶ و ۸ اینچ و یک استخر ۱۳۰ هزار بشکه‌ای آماده بهره‌برداری شد.

مهندسی در دل جهنم

در روزهای بعد، مهارگران با یکی از دشوارترین مراحل عملیات روبه‌رو شدند؛ برداشتن بقایای دکل ۹۵ فتح که در اثر انفجار و حرارت ذوب‌شده بود. این بقایا با وزن بیش از ۳۰۰ تُن، دهانه چاه را مسدود کرده و شعله‌ها را به اطراف پخش می‌کردند.

با استفاده از دستگاه‌های ویژه‌ی «اتی‌واگن» (Athey Wagon)، عملیات آواربرداری با دقت و خطرپذیری بالا انجام شد تا مسیر سیال خروجی از چاه عمودی شود.

در همین حال، دکل ۹۳ فتح بر روی لوکیشن C و دکل ۹۴ فتح بر روی لوکیشن A نصب شد. عملیات حفاری باهدف رسیدن به عمق ۲۴۰۰ تا ۲۵۰۰ متری آغاز گردید تا از طریق چاه‌های امدادی، جریان گاز و نفت در حال فوران را مهار کنند.

دما در دهانه چاه حدود ۹۰۰ درجه سانتی‌گراد و فشار سرچاهی در حدود ۲۴۰۰ psi گزارش‌شده بود. مهارگران در چنین شرایطی، با گرمایی نزدیک به ۶۰۰ درجه و صدایی بیش از ۱۸۰ دسی‌بل کار می‌کردند. هرلحظه، خطر انفجار دوباره یا ریزش تجهیزات وجود داشت.

نبرد شبانه‌روزی مهارگران

در پنجم آذرماه، خبر رسید که مرحله‌ی حساس آواربرداری نهایی از دهانه چاه به پایان رسیده است. پاک‌نژاد اعلام کرد: «با لطف خداوند و همت همکاران، توانستیم مسیر

شعله‌ها را هدایت و آوار را از روی دهانه چاه کنار بزنیم. شعله‌ها اکنون به‌صورت عمودی زبانه می‌کشند و شرایط برای اجرای عملیات Top Kill فراهم‌شده است.»

در روزهای بعد، چندین مرحله عملیات با استفاده از استینگرهای مختلف انجام شد، اما به دلیل فشار بالا و آسیب شدید تجهیزات سرچاهی، مهار از سطح موفقیت‌آمیز نبود. تمرکز عملیات به‌سوی حفاری چاه‌های امدادی معطوف شد.

تا ۲۴ آذرماه، حفاری چاه C به عمق دو هزار متری رسیده بود و پیش‌بینی می‌شد ظرف ۱۰ روز آینده به نقطه‌ی اتصال با چاه فوران‌کرده برسد. در همین زمان، چاه A نیز از زاویه‌ای دیگر تا عمق ۱۷۶۰ متری پیش رفت.

آتشی که خاموش شد

سرانجام، شامگاه پنجم دی‌ماه ۱۳۹۶، پس از ۵۸ روز تلاش مداوم، صدای مهیب شعله‌ها خاموش شد. آسمان رگ‌سفید که دو ماه شاهد رقص آتش بود، آرام گرفت و مهارگران، درحالی‌که اشک شوق بر گونه داشتند، در برابر آسمان سجده شکر به‌جا آوردند. فریاد «الله‌اکبر» از دل میدان برخاست و صدای آن تا کیلومترها دورتر شنیده شد.

در این عملیات، بیش از ۲۵۰ کیلومتر خط لوله انتقال آب احداث شد، دو استخر عظیم ذخیره آب ساخته شد، جاده‌های دسترسی جدید احداث و دو چاه امدادی با مجموع حفاری چهار هزار متر حفر شد. تمام این اقدامات در حالی انجام شد که دمای محیط گاه به حدی بود که فلز ذوب می‌شد و دستگاه‌ها باید هرروز تعمیر و بازسازی می‌شدند.

مهار چاه ۱۴۷، نماد همبستگی و دانش ایرانی در برابر بحرانی بود که می‌توانست به فاجعه‌ای زیست‌محیطی و اقتصادی بدل شود. نیروهای شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب و شرکت ملی حفاری ایران، با تکیه‌بر تجربه، ایمان و همدلی، نشان دادند که مدیریت بحران در پیچیده‌ترین شرایط ممکن نیز در توان متخصصان ایرانی است.

رگ‌سفید؛ غول خفته جنوب

میدان نفتی رگ‌سفید از بزرگ‌ترین میادین نفتی جنوب ایران است که در سال ۱۳۴۳ کشف شد. این میدان در نزدیکی زیدون خوزستان و در فاصله‌ی ۱۵۰ کیلومتری جنوب‌شرقی اهواز و ۴۰ کیلومتری امیدیه قرار دارد و از روستای داربهاره در زیدون تا نزدیکی دیلم گسترده شده است.

ذخایر نفتی رگ‌سفید بیش از ۱۶.۵ میلیارد بشکه نفت خام و بیش از ۵۴ تریلیون فوت مکعب گاز طبیعی برآورد شده است. بهره‌برداری از بخش غربی این میدان بر عهده شرکت نفت و گاز آغاجاری و بخش شرقی آن بر دوش شرکت نفت و گاز گچساران است.

حادثه چاه ۱۴۷ دریکی از حساس‌ترین نقاط این میدان رخ داد و می‌توانست پیامدهایی جبران‌ناپذیر برای تولید نفت جنوب کشور به همراه داشته باشد، اما مهار به‌موقع آن، نه‌تنها از گسترش بحران جلوگیری کرد بلکه به الگویی برای مدیریت علمی و جهادی بحران در صنعت نفت ایران بدل شد.

پایان یک حماسه، آغاز یک افتخار

حادثه‌ی چاه ۱۴۷ رگ‌سفید، تنها یک آتش‌سوزی صنعتی نبود؛ صحنه‌ای بود از ایمان، همدلی و تخصص ایرانی. در آن روزها، هر چهره‌ای در میدان، قهرمانی گمنام بود؛ از راننده‌ی تانکر آب‌رسان تا مهندس حفاری در دل شعله‌ها.

آن روزها بیژن زنگنه در جمع مهارگران گفت: «کار شما، تاریخ‌ساز است. در شرایطی که بسیاری ممکن بود مأیوس شوند، شما ایستادید و نشان دادید صنعت نفت ایران تکیه‌گاه خود را در دل همین مردم دارد.»

و این‌گونه، در شب پنجم دی‌ماه، وقتی صدای آخرین شعله خاموش شد، تاریخ صنعت نفت ایران صفحه‌ای تازه گشود؛ صفحه‌ای به نام مهار شعله‌های سرکش رگ‌سفید، نبردی ۵۸ روزه که قهرمانانش بی‌نام‌ونشان اما جاودانه‌اند.

گزارش: یاسر مرادی

انتهای خبر/