مدیریت روانی تحریم‌ها؛ کلید عبور از مکانیسم ماشه

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی‌ «آفتاب گچساران» ، مکانیسم ماشه یا همان اسنپ‌بک، واژه‌ای است که پس از برجام بارها در ادبیات سیاسی و رسانه‌ای به گوش رسیده است. این سازوکار حقوقی به طرف‌های غربی برجام اجازه می‌دهد در صورت ادعای نقض توافق توسط ایران، تحریم‌های شورای امنیت علیه کشور را بازگردانند. بااین‌حال، پرسش اساسی این است که آیا فعال‌شدن احتمالی این سازوکار تحریم‌های جدیدی بر اقتصاد ایران تحمیل خواهد کرد؟

گفتگوی پیش‌رو تلاش دارد تا با بهره‌گیری از تحلیل‌های «سید یعقوب زراعت‌کیش» اقتصاددان و رئیس دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران غرب، ابعاد مختلف این مسئله و راهکارهای عبور از آن را بررسی کند.

آفتاب گچساران: ابتدا بفرمایید ماجرای اخیر مکانیسم ماشه دقیقاً چه بود و چرا دوباره مطرح شد؟

زراعت کیش: بله؛ همان‌طور که اشاره کردید، سه کشور اروپایی یعنی فرانسه، آلمان و انگلیس اخیراً با سوءاستفاده از یکی از بندهای برجام، تلاش کردند مکانیسم ماشه را فعال کنند. این اقدام درست پس از حملات به تأسیسات هسته‌ای ایران صورت گرفت و آن‌ها به ایران مهلتی ۳۰ روزه دادند تا به خواسته‌هایشان تن دهد؛ در غیر این صورت، تحریم‌های شورای امنیت بازگردانده می‌شود.

آفتاب گچساران: اگر این سازوکار فعال شود، چه تحریم‌هایی دوباره اعمال خواهد شد و چه تفاوتی با وضعیت فعلی دارد؟

زراعت کیش: تحریم‌هایی که در چارچوب مکانیسم ماشه بازمی‌گردند، همان تحریم‌های بانکی، نفتی، کشتی‌رانی و تسلیحاتی هستند که قبل از برجام هم اعمال‌شده بودند؛ اما نکته مهم این است که ایالات‌متحده عملاً در سال‌های اخیر به ادعای خودشان سخت‌ترین تحریم‌های تاریخ را علیه ایران وضع کرده است؛ بنابراین، بازگشت تحریم‌های شورای امنیت چیز تازه‌ای به اقتصاد ایران اضافه نخواهد کرد. برای مثال، در حوزه بانک‌ها و نفت یا حتی بیمه کشتی‌ها، ما همین حالا نیز با شدیدترین محدودیت‌ها روبه‌رو هستیم. آنچه اهمیت دارد، مدیریت بار روانی این تحریم‌ها است، نه خودِ تحریم‌ها.

آفتاب گچساران: با توجه به این توضیحات، مهم‌ترین چالش مکانیسم ماشه برای ایران کدام بخش خواهد بود؟

زراعت کیش: چالش اصلی نه اقتصادی بلکه روانی و رسانه‌ای است. دشمنان می‌خواهند با فضاسازی تبلیغاتی، این‌گونه القا کنند که ایران تحت‌فشار مضاعف قرارگرفته است. اگر بتوانیم این جو روانی را مدیریت کنیم و روابط خود را با کشورهایی مثل چین و روسیه حفظ نماییم، عملاً تحریم‌های جدیدی به ما تحمیل نخواهد شد.

آفتاب گچساران: نقش روسیه و چین در خنثی‌سازی آثار این سازوکار چقدر مهم است؟

زراعت کیش: بسیار کلیدی است. درگذشته، همه اعضای دائم شورای امنیت در اعمال تحریم‌ها علیه ایران همراهی می‌کردند؛ اما امروز وضعیت متفاوت است. چین و روسیه به‌هیچ‌وجه همراه غرب نیستند و همین شکاف، فرصتی برای ایران ایجاد کرده است. بازار روسیه و کشورهای همسایه همچنان برای محصولات کشاورزی و صنعتی ما باز است و تحریم‌های جدید مانع آن نخواهد شد.

آفتاب گچساران: آیا فعال‌شدن مکانیسم ماشه می‌تواند صادرات نفت ایران را متوقف کند؟

زراعت کیش: خیر. ماسال‌هاست نفت خود را از مسیرهای مختلف به کشورهای دوست می‌فروشیم. اگر همین روند ادامه یابد، هیچ تغییر اساسی رخ نخواهد داد. حتی می‌توانیم با ایجاد ارزش‌افزوده از نفت، مثلاً در تولید بنزین، صادرات را متنوع‌تر کنیم. به‌عنوان‌مثال تحریم‌ها نمی‌توانند مانع صادرات بنزین ما به کشورهای منطقه شوند.

آفتاب گچساران: در بخش سرمایه‌گذاری خارجی چه اتفاقی خواهد افتاد؟

زراعت کیش: واقعیت این است که حتی پیش‌ازاین هم شرکت‌های بزرگ اروپایی و آمریکایی در ایران سرمایه‌گذاری نکرده‌اند؛ بنابراین فعال‌شدن مکانیسم ماشه تغییری ایجاد نمی‌کند. آنچه باید انجام دهیم، هدایت سرمایه‌های داخلی به سمت تولید و بنگاه‌های کوچک و متوسط است. این راهکار نه‌تنها جبران‌کننده کمبود سرمایه خارجی است، بلکه می‌تواند تولید داخلی را تقویت کند.

آفتاب گچساران: به بحث اصلاح دکترین هسته‌ای کشور اشاره کردید. منظورتان دقیقاً چیست؟

زراعت کیش: اروپایی‌ها در شرایطی که حتی به بمباران تأسیسات هسته‌ای ما اذعان می‌کنند، بهانه می‌آورند و به دنبال بازگرداندن تحریم‌ها هستند. این‌یک گستاخی آشکار است. پاسخ به این رفتار، اصلاح دکترین هسته‌ای کشور و تجدیدنظر در همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است. ما باید عزتمندانه و قدرتمندانه با این تهدیدات برخورد کنیم تا قدرت چانه‌زنی‌مان در مذاکرات افزایش یابد.

آفتاب گچساران: جمع‌بندی شما از آثار مکانیسم ماشه بر اقتصاد ایران چیست؟

زراعت کیش: اگر مدیریت روانی تحریم‌ها به‌خوبی انجام شود، آثار منفی جدیدی بر اقتصاد ایران تحمیل نخواهد شد. حتی می‌توانیم از این فرصت برای اصلاحات اقتصادی، جذب سرمایه‌های داخلی، افزایش تولید و تقویت صادرات بهره ببریم؛ بنابراین، مکانیسم ماشه بیش از آنکه تهدیدی واقعی باشد، یک جنگ روانی است.

آنچه از گفتگوی دکتر زراعت‌کیش برمی‌آید، این است که مکانیسم ماشه عملاً ابزار تازه‌ای برای فشار اقتصادی بر ایران محسوب نمی‌شود. تحریم‌های اصلی پیش‌تر توسط آمریکا اعمال‌شده و اروپا چیزی بیش از بار روانی به آن اضافه نخواهد کرد.

راهکار ایران در این شرایط، مدیریت افکار عمومی، حفظ روابط راهبردی با روسیه و چین و اصلاح سیاست‌های داخلی در حوزه تولید و سرمایه‌گذاری است. افزون بر این، تجدیدنظر در دکترین هسته‌ای می‌تواند برگ برنده‌ای برای افزایش قدرت چانه‌زنی کشور در عرصه بین‌المللی باشد.

به‌بیان‌دیگر، ایران اگر به‌جای انفعال، بااقتدار و مدیریت هوشمندانه در برابر این فشارها بایستد، نه‌تنها از تهدید مکانیسم ماشه عبور خواهد کرد بلکه می‌تواند آن را به فرصتی برای بازتعریف جایگاه اقتصادی و سیاسی خود تبدیل کند.

انتهای خبر/